Vandaag wil ik graag wat schrijven over het hoofdpijndossier van de forensische psychiatrie anno januari 2020, de tbs’er met voorwaarden. Ik zal beginnen met het omschrijven van de betreffende casus en zal vervolgens haarfijn uitleggen wat er vanaf januari 2020 allemaal mis kan gaan en op wiens bordje dat terecht gaat komen. Een oplossing heb ik uiteraard niet, maar met wat meedenken kom ik wellicht een heel eind.
Sjimmie heeft eerder van de rechter te horen gekregen dat aan hem een gevangenisstraf en tbs met voorwaarden is opgelegd. De aanleiding hiervoor is dat Sjimmie in een vlaag van verstandsverbijstering in combinatie met veel alcohol en drugs zijn huisgenoot Takkie heeft geprobeerd te wurgen. Dat Sjimmie dit niet had mogen doen, begrijpt hij op zich wel, maar hij kan zich er ook maar weinig van herinneren. Sjimmie zit eerst een periode in de gevangenis voordat de tbs met voorwaarden in zullen gaan. Als de gevangenisstraf erop zit, moet Sjimmie zich houden aan verschillende voorwaarden waaronder één van de voorwaarde, namelijk dat hij zich laat opnemen in een GGZ-instelling. Ook gelden er verschillende andere voorwaarden zoals een locatieverbod in de buurt van Takkie en de voorwaarde dat hij trouw medicatie blijft gebruiken voor zijn onderliggende persoonlijkheidsproblematiek. Als Sjimmie zich aan de gestelde voorwaarden weet te houden en de behandeling succesvol doorloopt, zal hij weer terug kunnen keren in de samenleving. Gebeurt dit niet en blijft Sjimmie de voorwaarden overtreden dan zal in het uiterste geval sprake kunnen zijn van een omzetting van de tbs met voorwaarden naar een tbs met dwangverpleging, uitgesproken door de rechter. Op papier klinkt dit allemaal heel logisch, maar hoe zit het nou precies? Wie is er eigenlijk belast met toezicht en wie is eindverantwoordelijk?
Bij de tbs met voorwaarden zijn meerdere partijen betrokken, namelijk reclassering en het OM in de vorm van de officier van justitie. Of zoals de aanwijzing tbs met voorwaarden mooi beschrijft; ‘Het toezicht op de naleving van de voorwaarden van zowel de tbs met voorwaarden als de voorwaardelijke beëindiging van de verpleging geschiedt primair door de reclassering. Het OM is verantwoordelijk voor de uitvoering van het toezicht. De reclassering informeert de officier van justitie periodiek over de voortgang en brengt de officier van justitie voorts zo spoedig mogelijk op de hoogte van een overtreding van de voorwaarden of een dreigende ontsporing.[1] Reclassering ziet dus feitelijk toe op de voorwaarden maar dit wordt wel allemaal geregisseerd door het OM. De officier van justitie is in dezen dus eindverantwoordelijk. Wat nu als iemand als de gestelde voorwaarden niet naleeft? Dan beslist volgens de aanwijzing tbs met voorwaarden de officier van justitie zo spoedig mogelijk welke reactie passend en geboden is. Reclassering kan daarbij aan de officier van justitie een voorstel doen. De officier kan het volgende indienen;
– een vordering tot wijziging van de voorwaarden (art. 38b of 38i Sr
– een vordering tot tijdelijke crisisopname (art. 509j bis Sv)
– een vordering tot alsnog verpleging (art. 38c Sr)
– een vordering tot hervatting van de verpleging (art. 38k Sr).[2]
Goed, reclassering is dus de eerste contactpersoon voor de GGZ-instelling als het gaat om tbs’ers als Sjimmie. Met het OM heeft de GGZ-instelling eigenlijk niets te maken. Mocht Sjimmie terugvallen in het plegen van strafbare feiten, dan zal de GGZ-instelling contact opnemen met reclassering en zal er een plan worden gemaakt waarbij het vervolg voor Sjimmie wordt bepaald. Op zich geen probleem want er is geen sprake van een acute situatie. Maar wat nu als Sjimmie op een dag besluit te stoppen met zijn medicatie? Door de medicatie weet Sjimmie namelijk het hoofd koel te houden en blijft hij rustig op momenten waarbij er meer druk op hem komt te staan. Ook zorgen de medicijnen ervoor dat het korte lontje van Sjimmie niet zo snel ontsteekt.
Tot het einde van dit jaar kan er door de psychiater in de GGZ-instelling worden besloten om over te gaan op dwangbehandeling. Sjimmie heeft immers nu nog een gedwongen titel waarbij het mogelijk is om dergelijke beperkende maatregelen te nemen. Ontploft Sjimmie acuut, dan kan er over worden gegaan op noodmedicatie. Blijft Sjimmie weigeren dan kan er besloten worden tot het gedwongen toedienen van dwangmedicatie in de vorm van dwangbehandeling. De regering heeft echter besloten een wetsvoorstel goed te keuren waarbij mensen zoals Sjimmie met een titel tbs met voorwaarden per 1 januari 2020 overgaan naar een vrijwillig interne titel. Dit betekent dat het niet meer mogelijk is om aan hen beperkende maatregelen op te leggen zonder dat zij daar toestemming voor hebben gegeven. Wil iemand met een vrijwillige titel zijn medicatie niet nemen? Dan is er geen mogelijkheid meer om betreffende persoon te dwingen. Wat nu?
Voor 2015 kwam deze situatie ook al voor. De tbs met voorwaarden was toen ook al een vrijwillige titel en ook toen was het niet mogelijk om er een IBS of RM naast te leggen. Aangezien er uit allerlei hoeken van het land protesten hierover kwamen, is besloten met een veegwet om deze titel alsnog onder het gedwongen kader te plaatsen. Dat we met de nieuwe wet opnieuw deze situatie hebben is dan ook te bizar voor woorden. Zou de veegwet uit 2015 dan gewoon vergeten zijn? Hopelijk wordt dit besluit zo spoedig mogelijk genomen, anders zou het wel eens heel zuur uit kunnen pakken voor instellingen en cliënten met deze titel. En ook reclassering en het OM zullen hier last van krijgen. Waarom?
Net als ISD’er Sjors kan Sjimmie best even tijdelijk in een separeerruimte worden geplaatst om de veiligheid op de afdeling weer te herstellen. Veiligheid gaat immers boven alles en zolang de beslissing maar goed te motiveren is, kan ik mij niet voorstellen dat iemand hier strijdig handelt. Zeker niet als Sjimmie ook begint te schuimbekken en een gevaar vormt voor zichzelf en anderen. Wat echter geen optie is, is om een crisismaatregel aan te gaan vragen. Zoals uit mijn vorige blog blijkt, is het namelijk niet mogelijk om twee maatregelen naast elkaar te hebben. Wat moeten de medewerkers nu met Sjimmie beginnen? Terwijl Sjimmie in de separeerruimte verblijft en daar met zijn hoofd tegen de muur begint te slaan door de ontwenningsverschijnselen, belt het personeel reclassering op. Reclassering moet te allen tijde te bereiken zijn dus ook wanneer dit gebeurt op vrijdagmiddag vier uur of in het weekend. Daarnaast is reclassering verantwoordelijk voor het toezicht op Sjimmie en is de GGZ-instelling enkel uitvoerder van de voorwaarden.
Ondertussen zitten de medewerkers nog steeds met een door het lint gaande Sjimmie en wordt er geschakeld met reclassering. Reclassering kan in overleg met de officier van justitie beslissen tot het ophalen van Sjimmie en hem naar een huis van bewaring brengen. Hij heeft immers één van de gestelde voorwaarden, trouw blijven aan de medicatie, overtreden, waardoor de officier van justitie een vordering bij de rechter in kan dienen tot aanpassen of omzetten van de voorwaarden. Daarvoor dient er eerst een zitting plaats te vinden en dat lukt niet op stel en sprong. Sjimmie kan ook niet blijven in de GGZ-instelling want daar hebben ze geen mogelijkheid om hem adequaat te behandelen. In het huis van bewaring beschikken ze wel over meer mogelijkheden want daar geldt de Wet verplichte GGZ niet.
Een ander discutabel punt waar de GGZ-instelling met Sjimmie tegenaan loopt is het gegeven dat, wanneer Sjimmie er zelf wel klaar mee is en hij naar buiten wil, de GGZ-instelling Sjimmie niet kan tegenhouden. Zoals al eerder is beschreven is het vasthouden van iemand met een vrijwillige titel gijzeling, en daar wil een GGZ-instelling zich zeker niet mee bezig houden. Ook in dit geval zal de GGZ-instelling contact op moeten nemen met reclassering en hen over de toestand verwittigen. Aangezien reclassering, en in het verlengde het OM, verantwoordelijk zijn, zullen zij met elkaar moeten schakelen over wat er nu moet gebeuren. De GGZ-instelling kan het verblijf van Sjimmie misschien enkele uren rekken, maar dan is daar ook wel de rek uit en moeten zij Sjimmie laten gaan. Het zou fijn zijn als reclassering op dat moment al een oplossing heeft bedacht zodat Sjimmie niet straks op straat loopt en dan alsnog iemand om het leven brengt door verwurging. Een tip voor het OM en reclassering is dan ook dat zij elkaar stevig beetpakken en de lijntjes kort houden zodat zij er alles aan kunnen doen om te voorkomen dat cliënten zoals onze Sjimmie straks vrij over straat kunnen scharrelen, met alle gevolgen van dien…..
[1] Aanwijzing tbs met voorwaarden en voorwaardelijke beëindiging van het bevel tot verpleging van overheidswege (2016A008)
[2] idem