Vandaag trof ik een bericht aan op nu.nl over de zaak van de in 2018 vermoorde Laura Korsman.[1] De ouders willen een onderzoek naar de rol van de politie ten tijde en voorafgaand op de moord op hun dochter. Terecht ook, zoals ik lees, want voordat Laura werd vermoord heeft zij meermaals aangifte gedaan van stalking en bedreiging door de dader, haar ex-vriend. Helaas zonder resultaat want diezelfde ex-vriend stak haar met tientallen messteken dood in haar studentenhuis. Volgens de rechtbank is het overduidelijk dat Zamir M. die avond op pad ging met het plan om zijn ex-vriendin te vermoorden. Op 4 juni 2019 is Zamir M. veroordeeld tot een gevangenisstraf van 15 jaar en tbs met dwangverpleging.
Tijdens mijn literaire studie door het wereldwijde web, kwam ik allerlei zaken omtrent deze Zamir tegen. Zo blijkt de beste man dermate vaak te hebben ingestoken op zijn ex dat het mes zelfs is afgebroken en vond hij dat Laura zelf schuld had aan haar eigen dood want zij trok het mes waardoor hij zich moest verdedigen. Beetje gek verhaal want diezelfde avond is Zamir aangetroffen met een mes bij zich en droeg hij latex handschoenen. Toeval? Het lijkt mij niet. Wat Zamir vooral kwalijk werd genomen door de rechter is dat hij weigerde openheid van zaken te geven en dat hij Laura verschrikkelijke angsten heeft aangejaagd. Nadat de relatie was beëindigd bleef hij zijn ex lastigvallen en hield, ondanks gesprekken met de politie, hier niet mee op. In de weken voor haar dood stalkte hij haar zelfs zo ernstig dat ze een alarmknop kreeg waarmee ze bij problemen direct de politie in kon schakelen. Hoe heeft het dan toch kunnen gebeuren dat Laura is vermoord?
Een onderzoeksvraag als deze is al eens eerder aan bod gekomen bij de moord op Humeyra, het zestienjarige meisje dat vorig jaar december door haar stalker (Bekir E.) om het leven werd gebracht. Ruim een half jaar voor haar dood besloot ze aangifte te doen tegen de man met wie ze kort samen was. Alle partijen waren ingeschakeld. Slachtofferhulp, Reclassering en Veilig Thuis. Er wordt van alles geregeld, maar er wordt niets doorgezet. Reclassering wordt van de overtredingen op het contactverbod niet op de hoogte gesteld, de vragenlijst bij stalking wordt niet ingevuld waardoor Humeyra geen alarmknop krijgt en politie weet uberhaupt niet meer van het contactverbod. Op 16 augustus wordt Bekir bij verstek, hij was niet aanwezig vandaar, veroordeeld tot een gevangenisstraf van zes weken waarvan drie voorwaardelijk en een proeftijd van twee jaar en een voorwaarde dat hij geen contact met Humeyra mag opnemen. Hier houdt Bekir zich echter niet aan waardoor Humeyra veelvuldig contact op moet nemen met de politie maar steeds te horen krijgt dat ze niets kunnen doen, de agenten weten immers niet van het contactverbod en er is geen vast aanspreekpunt ingesteld. Elke keer moet zij opnieuw haar verhaal doen zonder dat er iets aan de situatie wordt gedaan. Zo rommelt het nog een periode door totdat Humeyra op 18 december bij haar school wordt doodgeschoten door Bekir.
Bekir heeft vorig jaar te horen gekregen dat hem veertien jaar gevangenisstraf en tbs met dwangverpleging is opgelegd voor doodslag op Humeyra. De uitspraak is niet definitief van want het Openbaar Ministerie heeft beroep aangetekend en hoopt dat het gerechtshof beslist dat er sprake is geweest van moord. Dit betekent dat er naast opzet ook voorbedachte rade aanwezig moet zijn, hetgeen een gradatie zwaarder is dan doodslag. Zamir is inmiddels bezig met een cassatieprocedure wat betekent dat hij zich nog niet bij de uitspraak heeft neergelegd. Dit is de laatste mogelijkheid om te vechten tegen de uitspraak, al zal de Hoge Raad in dit geval niet naar de inhoud kijken van zijn zaak, maar enkel naar de mogelijkheid tot fouten in de eerder gedane uitspraak. Beide mannen ontkennen dat hen enig blaam treft en leggen de schuld bij de meisjes.
In beide zaken heeft de dader eerder een relatie met het slachtoffer gehad, waarna het stalken is begonnen. Wat is nu precies stalken? Ik ben op zoek gegaan naar de beste definitie en kwam uiteindelijk uit bij Wikipedia:
Stalking, ook wel uitgesproken als stolking, is het stelselmatig lastigvallen van een persoon, door die persoon te achtervolgen, steeds op hinderlijke wijze contact op te nemen en soms ook te bedreigen.
Het Wetboek van Strafrecht hanteert in dit geval het begrip belaging zoals in artikel 285b Sr is te vinden en gebruikt een wat meer cryptische manier van omschrijven, namelijk als het wederrechtelijk, stelselmatig, opzettelijk inbreuk maken op eens anders persoonlijke levenssfeer met het oogmerk (het doel dus) de ander te dwingen iets te doen, iets niet te doen, iets te dulden of vrees aan te jagen. Wiki is wat dat betreft wat makkelijker, maar om te checken of aangifte daadwerkelijk zin heeft en of de rechter tot een veroordeling over kan gaan, moet wel aan alle bestanddelen uit de wet worden voldaan.
Stalken is een misdrijf. Daarnaast is het een klachtdelict. Dit betekent dat alleen het slachtoffer aangifte bij de politie kan doen van stalking. De maximale straf die kan worden opgelegd bij stalking is drie jaar gevangenisstraf of een geldboete van de vierde categorie (19.500 euro). Wanneer iemand herhaaldelijk blijft stalken ondanks de veroordeling kan de maximumstraf worden verhoogd naar vier jaar. Had het voor Laura en Humeyra iets uitgemaakt als hun belagers tijdig waren veroordeeld voor stalking? Zelf heb ik mijn twijfels. Wanneer iemand enkel een gevangenisstraf uit moet zitten wordt de betrokkene er vaak niet veel beter van. Sterker nog, uit onderzoek van het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) blijkt dat stalkers sneller recidiveren dan daders met een ander type delict.[2] Wanneer een stalker al een strafblad had, is de recidivekans zelfs 81%! Uit het onderzoek blijkt verder dat stalking vaak samengaat met geweld. Ook blijkt dat ongeveer een derde van de stalkers lijdt aan psychische stoornissen. ‘Als een stalker alleen een gevangenisstraf krijgt en niet wordt behandeld ziet hij het kwalijke van zijn gedrag waarschijnlijk niet in, en is de kans groot dat hij weer terugvalt in gedrag’, aldus onderzoeker Malsch. [3] Soms begint het opnieuw stalken al vanuit de gevangenis, bijvoorbeeld met een mobiele telefoon.
Stalken bewijzen is anno 2020 een stuk eenvoudiger door whatsapp, mails, brieven en ander bewijs. Als het gaat om stalkingszaken die voor de rechter komen leidt dit bijna altijd tot een veroordeling. Wat ik niet goed begrijp is dat de rechter altijd overgaat in het opleggen van een gevangenisstraf. De mogelijkheid tot tbs met dwangverpleging is er namelijk ook. De wet heeft deze mogelijkheid zelfs als uitzondering opgenomen in het artikel bij de voorwaarden voor tbs. Uitzondering omdat er om tbs op te leggen in beginsel sprake moet zijn van een misdrijf waarop een gevangenisstraf van minimaal vier jaar staat. Vinden het Openbaar Ministerie en de strafrechter dit middel te zwaar? Als ik kijk naar bovenstaande casussen lijkt mij dit niet een heel gek idee, gelet op de gevolgen waarbij beide daders uiteindelijk overgaan tot moord cq doodslag. Daarnaast lijkt het mij wel duidelijk dat er psychische problematiek aanwezig is.
Er is sinds dit jaar wel een mogelijkheid tot behandeling bijgekomen, namelijk artikel 2.3 Wet forensische zorg. Dit artikel maakt mogelijk dat de rechter kan beslissen dat een dader na zijn gevangenisstraf alsnog een behandeltraject in moet gaan. Hiervoor hoeft de dader niet (gedeeltelijk) ontoerekeningsvatbaar te zijn maar zelfs volledig bewust van zijn daden wordt het nu mogelijk om hem de zorg in te sturen. Uit eigen ervaring weet ik dat het Ministerie druk bezig is om dit geheel tot een succes te laten verlopen en de route uit te stippelen, al verbaas ik mij er wel over dat de wet al in werking is getreden terwijl de route van artikel 2.3 Wfz nog onbekend is. Of eigenlijk verbaast het me niet. Dat ging immers met de Wet verplichte GGZ ook zo. Ach, en zo modderen we wat aan. Ik hoop alleen van harte dat dit soort zaken zoals hierboven beschreven, en zoals die wel vaker in het nieuws zijn, serieus worden opgepakt. Stuur dit type dader niet alleen naar de gevangenis maar zorg ook voor een stukje opvoeding en behandeling, dan is de kans op recidive uiteindelijk een stuk lager.
[1] Bericht staat op nu.nl 30 november 2020 via https://www.nu.nl/binnenland/6093651/ouders-van-vermoorde-laura-korsman-willen-onderzoek-naar-rol-politie.html
[2] Te vinden via Nemo Kennislink op; https://www.nemokennislink.nl/publicaties/stalkers-die-opnieuw-de-fout-in-gaan-doen-dat-snel/
[3] 20 juni 2019, RTV Drenthe, via de link https://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/148900/Waarom-zijn-stalkers-zo-moeilijk-aan-te-pakken