Enkele weken geleden ontving ik het inspectierapport over de casus Michael P. Voor degene die niet weet wie Michael P. is, ONDER WELKE STEEN HEB JE GELEEFD!? Voor de volledigheid van de blog; Michael P. is degene die ervan wordt verdacht het meisje Faber te hebben verkracht en vermoord. Verdacht ja, want iemand is pas dader als hij onherroepelijk is veroordeeld, en dat is hij nog niet. Op 17 juli 2018 is Michael weliswaar door de rechtbank veroordeeld tot 28 jaar en tbs, maar Michael was het er niet mee eens en ging in hoger beroep. De reden voor zijn hoger beroep is dat hij van mening is dat hij te hard is aangepakt door de politie bij zijn arrestatie en tijdens de zoektocht naar meisje Faber. Kunnen we allemaal natuurlijk wat van vinden en dat doen we ook, maar nu niet in deze blog. Ik wil namelijk een ander punt maken, namelijk hoe het kan dat Michael in een psychiatrisch ziekenhuis is beland en hoe de minister vervolgens heeft gereageerd.
Even een korte schets van de gebeurtenissen voordat bovenstaande heeft plaatsgevonden. In 2012 is Michael in hoger beroep veroordeeld voor meerdere verkrachtingen waarvoor hij elf jaar gevangenisstraf opgelegd heeft gekregen. Tbs kon destijds niet worden opgelegd aangezien er te weinig informatie bekend was over de psychische gesteldheid van Michael. Zelf gaf hij ook geen openheid van zaken waardoor de rechter geen andere keuze had dan het opleggen van enkel een gevangenisstraf.
Ergens heeft Michael tijdens zijn gevangenisstraf toch wat afwijkend gedrag vertoond want in 2013 is hij overgeplaatst naar PPC Vught, een afdeling die zorg verleent aan gedetineerden met (ernstige) psychische problemen en psychiatrische stoornissen. Deze overplaatsing kan uiteraard niet zomaar gebeuren. Binnen de gevangenis vindt namelijk eerst een penitentiair medisch overleg plaats. In dit overleg wordt onder andere het gedrag van de gedetineerde besproken. Gedraagt iemand zich zodanig psychisch gestoord dat het verblijf in een reguliere gevangenis niet meer houdbaar is, dan kan er een indicatiestelling worden aangevraagd voor een Psychiatrisch Penitentiair Centrum of psychiatrisch ziekenhuis. Deze indicatiestelling wordt vervolgens voorgelegd aan het Openbaar Ministerie, zodat zij hier ook nog hun zegje over kunnen doen. Daarna gaat de indicatiestelling door naar de selecteur van het ministerie en deze beslist uiteindelijk of een gedetineerde moet worden overgeplaatst. Ingewikkeld verhaal, maar het komt er op neer dat door deze goedkeuring Michael op basis van artikel 15 lid 5 en later artikel 43 lid 3 van de Penitentiaire beginselenwet (hierna; Pbw) kon worden overgeplaatst.[1] Op zich wel wonderlijk dat er tijdens het onderzoek naar de geestesgesteldheid van Michael voorafgaand aan zijn veroordeling te weinig informatie bekend was, terwijl er binnen een jaar tijd toch kan worden besloten dat Michael thuishoort in een PPC.
Enfin, Michael zit zijn tijd uit in de PPC totdat hij in 2017 wordt overgeplaatst naar een Forensisch psychiatrische afdeling, een psychiatrisch ziekenhuis. Daar wordt aan zijn resocialisatie gewerkt zodat hij in juni 2018 weer op vrije voeten komt. Een logisch denkend mens vraagt zich waarschijnlijk af hoe het kan dat iemand, die een delict pleegt in 2010 en daarvoor wordt veroordeeld tot 11 jaar gevangenisstraf, al in juni 2018 op vrije voeten kan komen. Dat heet in Nederland nu de voorwaardelijke invrijheidsstelling. Een maatregel die ervoor zorgt dat een gedetineerde na 2/3e van het uitzitten van zijn straf al weer op vrije voeten kan komen. De enige voorwaarde die hier nu aan wordt gesteld is dat een gedetineerde na 2/3e van zijn straf niet meer de fout in gaat. In beginsel heeft iedere gedetineerde hier recht op maar binnenkort zal minister Dekker hier verandering in aan gaan brengen en dient een gedetineerde zich daadwerkelijk ook goed te gedragen, zowel voor als na de intreding van de voorwaardelijke invrijheidstelling.
Wat minister Dekker nog meer heeft besloten is dat, naar aanleiding van het detentierapport over Michael, alle verlofregelingen van 21 gedetineerden die net als Michael veel vrijheden hadden, heeft ingetrokken. Op zich prima dat er gelijk actie wordt ondernomen, maar is dit niet unfair voor die 21 gedetineerden? Het zijn vermoedelijk niet allemaal Michaels. En natuurlijk zitten ze niet vast omdat ze zweetvoeten hebben, maar kan het wel zo zijn dat ze inmiddels hun leven weer op de rit hebben. Ik herinner mij nog een Commissie Visser die zich moest buigen over het tbs-stelsel in Nederland nadat er twee incidenten met tbs’ers waren voorgevallen en gelijk alle tbs’ers werden teruggeroepen van verlof naar de instellingen. Verschillende tbs’ers hebben daardoor zelfmoord gepleegd aangezien ze al een heel eind op weg waren in hun tbs-traject en nu weer opnieuw moesten beginnen of door de terugroepactie de omgeving alert werd gemaakt dat hun collega of buurman nog een tbs-titel had lopen. Echt bevorderlijk voor je sociale omgeving is het in ieder geval niet.
Wat ik wel goed vind aan zijn besluit, en wat hij ook in zijn kamerbrief[2] heeft geschreven, is dat er een verplicht een delictanalyse en een risicotaxatie-instrument moeten zijn gebruikt voor de uitplaatsing van veroordeelden naar een forensische instelling. Hierdoor moet een gedetineerde wel openheid van zaken geven over het delict, anders zal hij of zij niet in aanmerking komen om overgeplaatst te worden naar een minder strikt regime.
Het had mij een goed plan geleken dat minister Dekker die 21 gedetineerden, die nu zijn teruggeroepen, ook even een brief had geschreven. Een stukje persoonlijke aandacht naar de situatie van deze gedetineerden met wat uitleg en aan welke voorwaarden zij moeten voldoen om weer op verlof te mogen. Het zijn er immers maar 21 en de secretaresse van de minister weet vast hoe ze brieven handig kan kopiëren. Iets met een tekst ‘het ligt niet aan u, maar aan een collega’ is wellicht wat te joviaal, maar de strekking van de boodschap is duidelijk.
[1] Zie voor verdere uitleg het rapport over detentieverloop Michael P, DJI, 6 maart 2019.
[2] De kamerbrief van Minister Dekker is hier terug te vinden; https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/kamerstukken/2019/03/28/tk-beleidsreactie-onderzoeken-detentieverloop-michael-p/tk-beleidsreactie-onderzoeken-detentieverloop-michael-p.pdf